Η έδρα του Δήμου πήρε το όνομά της από τον Αλίαρτο, γιο της Θέτιδας και του Θέρσανδρου του βασιλιά των Θηβών και εγγονό του Σίσυφου. Η ύπαρξη της αρχαίας Αλιάρτου αναφέρεται από τον ‘Όμηρο στην Ιλιάδα. Ήταν πλούσια λόγω της θέσης της (μεταξύ του Ορχομενού και της Θήβας) και της εύφορης πεδιάδας της. Ήδη στο δεύτερο μισό του 6ου π.Χ. αιώνα είχε κόψει ασημένια νομίσματα. Στην Αλίαρτο σύμφωνα με το μύθο είχαν ταφεί ο μάντης Τειρεσίας, καθώς και η Αλκμήνη, μητέρα του Ηρακλή.

Η αρχαία Αλίαρτος καταστράφηκε το 480 π.Χ. από τον Ξέρξη, κατά τη διάρκεια των Μηδικών πολέμων. Μετά την αποχώρηση των Περσών ξαναχτίστηκε και έγινε μέλος του Κοινού των Βοιωτών. Η πόλη καταστράφηκε τελικά το 171 π.Χ. από τους Ρωμαίους, επειδή είχε συμμαχήσει με τον Μακεδόνα βασιλιά Περσέα εναντίον τους.

Για τη βυζαντινή Αλίαρτο δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία, ωστόσο λείψανα τείχους των βυζαντινών χρόνων μαρτυρούν ότι η πόλη ήταν ισχυρή και οργανωμένη. Η νεότερη Αλίαρτος έχει συνδεθεί με την προσπάθεια αποξήρανσης της λίμνης Κωπαΐδας. Στην πόλη εγκατέστησε τα γραφεία της η αγγλική εταιρεία «Lake Copais Co Ltd», η οποία αποξήρανε τη λίμνη τμηματικά από το 1887 έως το 1953.

Στις αρχές του 20ου αιώνα η Αλίαρτος αποτέλεσε συγκοινωνιακό και συνδετικό κόμβο της Λιβαδειάς με τη Θήβα, την Αθήνα και το λιμάνι του Πειραιά. Εκείνη την εποχή άρχισε να εμφανίζεται μια πρώτη μορφή ιδιωτικής επιχείρησης (κυλινδρόμυλοι, εκκοκκιστήρια κλπ.). Απαραίτητοι στην οικονομία της πόλης ήταν οι μύλοι, που άλεθαν την παραγωγή από τις καλλιέργειες της αποξηραμένης Κωπαΐδας. Το 1941 η συνολική παραγωγή σιταριού η οποία αλέστηκε ήταν 10.000.000 οκάδες και έσωσε την Αθήνα.

Πέτρα. Στην περιοχή της Πέτρας, έλαβε χώρα στις 12 Σεπτεμβρίου 1829 η  τελευταία μάχη του Αγώνα με αρχηγό τον Δημήτριο Υψηλάντη και ήταν καθοριστική για την ελληνική ανεξαρτησία. Η Μάχη της Πέτρας έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί ήταν η πρώτη και μοναδική φορά κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του ’21, που μία επίλεκτη τουρκική στρατιά συνθηκολόγησε επί του πεδίου της μάχης.

Η περιοχή της Δημοτικής Ενότητας Θεσπιέων κατοικείται διαρκώς από τα προϊστορικά χρόνια και μάλιστα κατά την αρχαιότητα οι αρχαίες Θεσπιές αποτέλεσαν σπουδαία βοιωτική πόλη. Η αρχαία Θέσπεια (Θεσπιαί) που πήρε το όνομα της από τη Θέσπια, κόρη του ποταμού Ασωπού ή κατά άλλους από τον Αθηναίο βασιλιά Θέσπιο, βρισκόταν στις υπώρειες του όρους Ελικώνα και από τη Θήβα αριστερά του Θέσπιου ποταμού (σημερινό Καναβάρη). Στην περιοχή αυτή σήμερα υπάρχουν τα χωριά Θεσπιές και Λεοντάρι. Η αρχαία πόλη, που ανασκάφηκε τον 19ο αιώνα, έχει σχεδόν εξαφανιστεί. H τοπογραφία των Θεσπιών δεν έχει ποτέ μελετηθεί σε βάθος έχει όμως ταυτιστεί με σιγουριά από επιγραφές και γλυπτά που έχουν βρεθεί.